Phòng chống ngập lụt bằng thiết bị cửa chống ngập

Các căn nguyên làm tình trạng ngập úng ngày càng nghiêm trọng trong HCM

Thành phố Hồ Chí Minh là đô thị lớn nhất và là trọng điểm kinh tế của cả nước với sự đóng góp 20% vào GDP quốc gia và 30% vào tổng giá trị xuất khẩu. dù rằng chiếm vai trò quan trọng chiến lược trong nền kinh tế quốc gia, nhưng lại nằm trên một nền đất thấp và liên tục bị ngập vì mưa to, nước lũ thượng nguồn hoặc triều cường. Theo trung tâm chống ngập của thành phố, 60% không gian toàn thành phố có cao độ thấp hơn 2 m so với trước những năm 90, thành Hồ Chí Minh đã có dấu hiệu bị lún do đô thị hóa. Hơn nữa, tốc độ lún gần 15 mm/năm, hiện tại tại rất nhiều điểm ở thành phố sẽ có nguy cơ ngập ngày một trầm trọng hơn. Cả thành phố hiện nay có tất cả 322 xã phường đã ghi nhận bị ngập lụt thường xuyên. ở tương lai, rắc rối ngập úng của thành phố có thể còn trầm trọng hơn khi hệ quả của biến đổi khí hậu ảnh hưởng vào miền đất này. Một báo cáo khác của những nhà chuyên gia khí tượng trên thế giới (Dasgupta et al 2009) đã đưa TP HCM vào danh sách 25 thành phố có nguy cơ chịu ảnh hưởng trực tiếp từ biến đổi khí hậu.

Căn do tạo ra ngập lụt, thủy triều dâng càng ngày càng cao một phần là do biến đổi khí hậu, và nền đất toàn thành phố lún bình quân theo năm, và đô thị hóa chiếm kênh rạch làm mất các dòng chảy…

Thành phố Hồ Chí Minh đã triển khai nhiều kế hoạch thoát nước với tổng trị giá hơn 1 tỷ USD từ nguồn vốn ODA, chưa kể đại dự án trị giá 12 ngàn tỷ đồng do bộ nông nghiệp và phát triển nông thôn đầu tư.

Tuy nhiên nguyên nhân chính quan trọng nhất là lỗi chủ quan trong việc lập kế hoạch, với trình độ chưa đủ tầm hoặc chỉ chạy theo khai thác nguồn vốn…

Hệ lụy là đã đầu tư hàng nghìn tỷ đồng cho các dự án chống ngập trong Tp.HCM tuy nhiên xem ra không hiệu quả.

Những chuyên gia chống ngập thành phố Hồ Chí Minh trong thời gian vừa qua đã tìm kiếm các giải pháp muộn màng, chắp vá, thiếu chặt chẽ đồng bộ giữa những kế hoạch quy hoạch lại với nhau.

Trình độ, nhận thức, dự đoán dài hạn ở quy hoạch và xây dựng vẫn chưa đủ đáp ứng mục đích thực tại đã dẫn tới vấn đề tắc nghẽn giao thông, ô nhiễm môi trường do ngập trên địa bàn thành phố ngày một nghiêm trọng hơn.

Nhiều hệ thống cống thoát nước mưa, chống nước ngập dọc theo đường thành phố vừa xây dựng đã trở thành bể chứa nước với mực nước ngập cao nhất là 60cm, khả năng thoát nước khi trời mưa to rất kém hiệu quả.

Nhiều hệ thống cống có diện tích không đủ hợp để đáp ứng khả năng thoát nước, gây ra ngập lụt bởi các trận mưa lớn và rút chậm ở thời gian dài.

Hệ thống ngăn chặn triều cường để thoát nước mưa xuống kênh rạch vẫn còn yếu kém. 

Cộng với việc gia tăng diện tích bề mặt bị bê-tông hóa chẳng những khiến gia tăng lượng nước mưa chảy trên bề mặt vì không thể ngấm xuống lòng đất, làm giảm lượng nước ngầm và gây lún cho thành phố, mà còn tạo ra hiệu ứng đảo nhiệt. Số liệu tại trạm Tân Sơn Hòa cho thấy nhiệt độ bề mặt tại TP HCM tăng trung bình hằng năm 0,18 độ C. Vẫn nghiên cứu của các nhà nghiên cứu đó (2008) cho thấy sau 17 năm, nhiệt độ bề mặt tối đa ghi nhận được tại thành phố tăng thêm khoảng 10 độ C (từ 39,8 độ C năm 1989 lên 49,4 độ C năm 2006). Sự thay đổi về nhiệt độ bề mặt, và do đó nhiệt độ không khí cũng tăng theo, đã đẩy mạnh quá trình bốc hơi của nước làm gia tăng cả về số lượng và quy mô các đợt mưa nhiệt đới trong khu. Số liệu thống kê lượng mưa từ năm 1988 tới năm 2007 tại trạm Tân Sơn Hòa cho thấy một quá trình gia tăng liên tục số lượng các đợt mưa cực lớn.

Bất chấp rất nhiều những nỗ lực quốc tế và trong nước nhằm xử lý tình trạng ngập lụt, hiện vẫn chưa có một nghiên cứu hoàn chỉnh nào để giải thích chi tiết đầy đủ nguyên nhân của tình trạng trên. Những nhà nghiên cứu quốc tế thường có khuynh hướng quan tâm thuần tuý đến  biến đổi khí hậu của thành phố, trong khi các đồng nghiệp địa phương thường quá để ý tới vai trò của hệ thống sông ngòi và triều cường mà không để ý đến mối quan hệ giữa đô thị hóa và khả năng thoát nước của thành phố. Điển hình là sự phát triển mạnh mẽ về phía Nam thành phố trên nền đất yếu và thấp hay sự phát triển hai bên bờ sông Sài Gòn về phía thượng lưu đã khiến cho hàng ngàn diện tích chứa nước bị biến mất. giải pháp mà các cấp chính quyền đưa ra vẫn chỉ là xây dựng nâng cấp công trình đê bao và cống ngăn triều cường – các phương pháp vô cùng tốn kém nhưng lại không giúp giải quyết bản chất vấn đề. 

Dự án chống ngập nghìn tỉ tp.HCM

Các giải pháp chống ngập

Đã có rất nhiều biện pháp khác được đưa ra để chống ngập cho TPHCM, đặc biệt là những cách thức mang tính dự án hệ thống như tiếp tục nâng cấp xây dựng đê bao vững chắc, xây cống chống triều cường… Tuy nhiên, trong điều kiện nguồn lực tài chính còn khiêm tốn như bây giờ thì những phương pháp này sẽ khó có thể triển khai toàn diện và kịp thời. 

Tuy nhiên từ những nguyên nhân gây ngập như đã kể ở trên, thì giải pháp khơi thông các hệ thống thoát nước thiên nhiên và đầu tư nâng cấp hệ thống thoát nước, cần phải được thực hiện. Tất nhiên, khi chưa có đủ nguồn lực để thực hiện các kế hoạch đê bao chắc chắn thì cần nghĩ đến giải pháp đê bao có quy mô nhỏ, đê. Và việc trang bị cho mình một số giải pháp chống ngập riêng của mỗi người dân là rất cần thiết.